Luid gakkend vliegen de ganzen over mijn hoofd richting de weilanden buiten het duin. Terwijl de vogels zich druk maken om genoeg te eten voor de winter valt, zijn de damherten alleen maar gefocust op hun hormonen.
Mijn top drie in oktober: regen, wind en bronst.
Burlend damhert (Dama dama)
De voorspelling voor vandaag is wisselvallig weer. Het begint in ieder geval bewolkt, maar ik hoop dat er vaak genoeg een zonnetje doorheen kan prikken. Al snel tref ik een jonge man die zijn plek probeert op te eisen aan de rand van het bronstgebied. Met zijn tong uit zijn mond is hij druk doende om een bronstkuil te graven.
Damhert (Dama dama)
Wandelaars lopen voorbij en drijven de jonge heer mijn kant op. Precies achter het hert breekt de zon door. Als hij langsloopt blijf ik afdrukken om de ringen van de zon te vangen. Nog even probeert hij een burl te geven, maar voor hem is het nog net te vroeg. Het lijkt net op een stomme film uit de jaren ’20.
Damhert (Dama dama) in tegenlicht
Niet veel later tref ik een ander jong mannetje aan dat heel nieuwsgierig blijkt. Doordat hij iets hoger staat dan ik, kan ik hem tegen een mooie vage voorgrond fotograferen. Telkens als ik iets lager ga zitten, zet hij een stapje naar voren om te kijken waar ik mee bezig ben.
Damhert (Dama dama)
Maar uiteindelijk ben ik toch op zoek naar de grotere heren van het duin. Hoewel zij nog steeds niet talrijk aanwezig zijn, kom ik hen vaker tegen dan afgelopen jaar. Een van de herten lijkt in mij een goede vriend van vroeger te herkennen. Op korte afstand besluit hij te gaan rusten en kan ik voorzichtig een aparte kadering kiezen om zijn gewei uit te laten komen. Terwijl sommige heren mooie symmetrische geweien dragen, heeft mijn nieuwe vriend een geheel asymmetrisch, maar wel erg mooi gewei.
Close-up damhert (Dama dama)
De ochtend eindigt prachtig met een volle zon op een veld met een hinde. De waterdruppels op het gras fonkelen en door het tegenlicht zie je de winterharen al uit haar vacht schieten. Het lijkt wel alsof zij vanochtend te druk was om nog even een kam door haar vacht te halen.
Oktober, de maand van de damhertenbronst. Dan moet je foto van de maand toch wel een damhert bevatten, of niet? Hmm zei ik dit vorige maand ook al niet, maar dan over edelherten? Ja, de bronstperiode van beide dieren volgt elkaar op. En terwijl de Veluwe net wat te ver rijden is voor meerdere bezoeken, zijn de waterleidingduinen relatief om de hoek en ga ik er vaak heen.
De foto van de maand is niet een typische bronstfoto waar de meesten naar op zoek gaan. Geen groots gevecht of imponerende houding van het hert tijdens het vlaggen. De heer op de foto was ook zeker niet het grootste exemplaar dat er te vinden was. Maar hij stond wel op een erg mooie plek. En het licht viel perfect in de gekleurde bladeren achter hem. Dan moet je gewoon wel een foto maken vind ik.
Het IVN vond hem ook prachtig en plaatste hem op de cover voor de nieuwe editie van het blad met een stuk tekst over de bronst. Een hele berg foto’s op je computer is leuk en aardig, maar drukwerk blijft het mooiste wat er is. Binnenkort nog een update van een publicatie, ditmaal in een bedrijfsblad.
September, de maand van de edelhertenbronst. Dan moet je foto van de maand toch wel een edelhert bevatten, of niet? Maar of dit nu de beste foto is? Ik ben benieuwd naar jullie mening. Om aandacht te trekken op internet is het onderwerp waarschijnlijk te klein. Plak je deze foto 2 meter breed op een muur, dan werkt hij wel goed denk ik.
Mijn broertje is nog nooit naar de bronst op de Veluwe geweest, dus zijn we dit jaar samen op pad gegaan. Eerst op de geijkte veldjes waar ik drie jaar terug voor het laatst was, maar ik merkte al snel dat ik dezelfde foto’s maakte als toen. Later op de avond kwamen we op een ander veld uit waar de setting geheel anders was. Hier kon ik wat nieuws maken, alleen bleef de geweldige lucht weg. Een diep rode zonsondergang had deze foto een heel andere uitstraling gegeven, maar deze avond bracht alleen wat mist in de verte. En steeds dat gewei dat net boven het gras uitkwam. En daar ging het om voor mij; precies dat gewei in die immense leegte van de Veluwe.
In mijn foto van de maand liet ik het al doorschemeren, de damhertenbronst 2013 was er niet een om over naar huis te schrijven. Wekenlang maakte ik geen foto en ging ik na elk bezoek ontgoocheld naar huis. De bronst van vorig jaar vond ik al moeilijker gaan dan andere jaren, maar 2013 is voor mij echt de slechtste bronst ooit.
Ik kan me enkele ochtenden herinneren dat ik met capuchon op in de regen zat te ontbijten in het veld, helemaal alleen, geen hert te bekennen op wat spitsers na. Andere ochtenden baadden de duinen in een goddelijk licht, maar geen hert te vinden.
Zonnestralen in de bomen
Ondanks dat heb ik toch een paar leuke momenten mogen meemaken. Dat de damhertenbronst niet liep was blijkbaar als wereldnieuws rond gegaan, want er was bijna niemand te bekennen. Vanwege de rust in het bos herstelde de natuur zich snel en zag je veel vrouwtjes naar binnen en buiten rennen.
Damhert probeert dame te imponeren
Je kon nu weer net als vroeger rustig tegen een boom gaan zitten en kijken hoe de vrouwtjes zenuwachtig rond de mannetjes dartelden. Die op hun beurt alles deden om te imponeren of probeerden de jonge vrijers flink op te jagen.
Damhert hinde (Dama dama)
Mijn selectie foto’s is dus nogal gering en weinig divers voor een bronstblog voor mijn doen. Maar gelukkig heb ik nog twee jaar achterstand in mijn fotoarchief, dus binnenkort zal ik het te kort compenseren met foto’s van de bronst van 2012 en 2011.
Damhertenbronst 2013. Ik doe een voorzichtige aanname dat dit wel de meest besproken bronst is van de afgelopen tien jaar. Of het nu aan de wintersterfte ligt, de warmte van afgelopen maand of toch de zware recreatieve druk van de afgelopen jaren; de damhertenbronst viel erg tegen dit jaar. Wekenlang heb ik geen foto gemaakt, maar zo net op de valreep van de maand kon ik er toch nog enkelen maken.
Een foto die ik liever wat ruimer had gekaderd, maar desondanks ben ik er blij mee. Het toont het verdedigende gedrag van de mannen die hun bronstkuil beschermen. De grotere damherten jagen de kleinere weg zodat het sterkste, dominante mannetje uiteindelijk regeert in zijn kuil. Veel jongere mannen cirkelen rond de bronstkuilen en proberen zo wat te oefenen voor de toekomst. Soms wagen zij zelfs een poging om een dame te verschalken. Deze jonge vrijer moest het onderspit delven.
De herfst dient zich weer aan en dat betekent dat de bomen zich weer in bonte kleuren hullen, de herten het in hun bol krijgen en wij lekker nat zullen regenen bij een straffe wind. Ik heb er zin in!
Moe gestreden stierf het hert aan het einde van de bronst
De damhertenbronst is de kraamkamer van het leven voor damherten, maar voor sommigen ook het eind. Uitgeput, versleten en afgemat is deze kampioen neergestort in het gras. Zijn gevecht is gestreden en zijn nageslacht is zeker gesteld. Voor het hert en mij eindigde de damhertenbronst 2012 met zijn dood. Een triest einde volgens sommigen, maar voor hem misschien wel de mooiste manier om te gaan.
Een maand lang moest hij vechten, burlen en imponeren om te kunnen paren met enkele vrouwen. Wij mensen kunnen ons er dag in, dag uit druk om maken. Damherten maken zich echter maar enkele weken van het jaar druk om hun uiterlijk en voorkomen. Rollend door hun eigen urine ruiken de mannen als ware sexbommen en lokken ze de vrouwen met hun burlen. Er is geen tijd om te eten want de bronstkuil moet verdedigd worden. De hormonen gieren door hun lichaam en houden hun op de been. Sommigen komen als kampioenen uit de strijd en paraderen als trotse paarden door het lek. Anderen sterven.
Vlaggend damhert
De damhertenbronst was dit jaar een zware dobber qua fotografie en kansen. Moeder natuur had donkere gedachten in oktober en nog nooit zag ik zo’n grauwe bronst als dit jaar. Met de donkere wolken kwam ook de regen, maar na de regen geen zonneschijn. Als verzopen katten liepen de herten rond, hard schreeuwend op zoek naar gewillige dames.
Damhert in de regen
De bronst is altijd een wisselend gebeuren. Niet elke dag even actief en eigenlijk altijd maar een paar minuten echte top actie. Die momenten moet je precies pakken, die momenten moet je er zijn om het mee te maken. Dit jaar waren de momenten voor mijn gevoel schaars en moest ook ik er zwaar voor vechten.
Vechtende damherten
Dit jaar gaf ik mezelf de opdracht om me te concentreren op beeld wat ik nog niet had. Soms bleek het moeilijk om te vechten tegen mijn instinct als je diep in het bos geweien in elkaar hoort slaan. Je wilt dan naar binnen en een mooie hoek kiezen om het opspattende zand in beeld te krijgen, die bolle ogen die buiten uit de kas springen als ze elkaar aankijken. Maar ik moest en zou dit jaar nieuwe beelden maken, net een tikkeltje anders dan vorig jaar. En voor mijn gevoel is het goed gelukt.
Rustend damhertBejaard damhertDamhert speelt verstoppertjeDamhert schuurt zijn gewei en sloopt een struikDe bronst is over en de damherten rusten uit
Met de bronst ben je natuurlijk niet alleen. Veel mensen komen naar het schouwspel kijken. Werp ook een blik op de blogs van Ghita, Loes, Peter en Carl voor hun visie op de mooiste maand van de Amsterdamse waterleidingduinen.
Als je haar maar goed zit, dan scoor je wel een dame. Toch? Of het nu soms uit pure frustratie is of om een geurspoor achter te laten, de damherten rossen aardig wat bosjes in elkaar tijdens de bronst. Ik vind het altijd een mooi gezicht als een hert compleet los gaat op een struik. De takken vliegen door de lucht en meneer staat er trots bij te kijken als hij klaar is. Vorige week trof ik eindelijk eens een heer die een stuk had meegenomen en het groen droeg als een pruik. Het was komisch om te zien hoe hij vol trots lag te burlen in het bos met zijn pruik van gras.
Oktober is de maand van de damhertenbronst en de maand waarin ik het meest in het duin te vinden ben. Het deed dus flink pijn toen ik midden oktober in een klaslokaal zat voor een softwarecursus. Voor elke hersencel die zichzelf verrijkt voelde met nieuwe kennis stierven er twee anderen omdat ik niet in de duinen kon liggen. Bang dat ik was dat de bronst in volle gang was terwijl ik op een laptopscherm zat te staren.
De weken voor ik op cursus ging waren rustig verlopen. De herten waren aanwezig en zij vertoonden het gedrag waarnaar ik op zoek was, maar alles was van korte duur en je moest binnen een uur het beeld wel gescoord hebben, want daarna was het over. Met elk bezoek merkte ik dat de herten steeds meer richting de hoogbronst kwamen, maar het was het steeds niet.
Tijdens mijn laatste cursusdagen daalde de temperatuur en wist ik zeker dat het tijd voor de hoogbronst was. De damherten en ik hebben namelijk een ding gemeen; de kou spoort ons aan tot actie.
Zaterdagochtend sprong ik meteen in de auto en ik kreeg de schrik van mijn leven toen ik de parkeerplaats opdraaide. Er stonden gewoon 50 auto’s en het was nog niet eens licht. Zou er gratis koffie worden uitgedeeld, waardoor zoveel gierige Hollanders zo vroeg uit hun bed komen rollen? Maar niets blijkt minder waar en ik had zo’n trek in koffie. Normaal gesproken vind 80% van de natuurfotografen het damhert geen wild. Te klein, stippen horen niet bij een volwassen hert en eigenlijk moeten ze achter een hek op de kinderboerderij. Maar 2011 is blijkbaar het jaar van het damhert. Ik had nog nooit zoveel auto’s en mensen gezien tijdens de bronst. Nu heb ik afgelopen weekend geleerd dat er tegenwoordig ongeveer 400.000 mensen zijn die “iets” doen met natuurfotografie, dus eigenlijk mag ik nog blij zijn met die 50 auto’s.
De twijfel sloeg meteen toe. Ga ik naar de geijkte plek of wijk ik af en ga ik op zoek in de vrije wildbaan van de duinen. Ik heb het vaker gedaan, maar de resultaten waren tot nu toe minder. Ik had in de afgelopen periode al veel werk gestoken in het volgen van bepaalde herten enhet bezoeken van locaties en ik wilde nu de plaatjes scoren die in mijn hoofd zaten. Maar zou het werken met de aanwezigheid van al die mensen?
Ik gokte er uiteindelijk op en hoopte maar op het beste. Soms wist ik niet wat ik zag, 10-15 man die in colonne rond liep of uit het bos kwam zetten waar het lek zich bevond.
Ik vind het niet erg om samen met iemand op pad te zijn en ik heb uren samen met Peter en Colinda op dezelfde vierkante meters gestaan, maar met 10 man om een hert heen staan is niet mijn ding.
Fotograferen zij nou het hert of mij?
Tweemaal ben ik zelf naar het lek gegaan. Het lek is het domein van de meest dominante en vruchtbare mannetjes en dus ook de plek waar het meest gevochten en gepaard wordt. Hoewel het paren door de drukte van bezoekers niet vaak gezien word, had ik dit jaar mazzel. Een van de mannetjes had zo veel pech dat ik hem wel 30 keer op een vrouwtje heb zien klimmen, scoren deed hij niet, maar de foto’s werden er niet minder grafisch van.
Omdat er zoveel mensen het lek in gaan, vermijd ik het zelf vaak. Ik stoor me te veel aan anderen. Sommigen moeten hun compact in het neusgat van een hert duwen, anderen vinden het nodig om met fel blauwe of rode jassen in je achtergrond te gaan staan en mijn persoonlijke favoriet is nog wel de flitsbrigade die licht in de duisternis van het bos willen brengen.
Soms heb je mazzel en is het verbazingwekkend stil in het lek. Mijn favoriete moment. Rustig tegen een boom gaan zitten op een nette afstand en wachten tot de vrouwtjes het lek in komen. Vaak gebruik ik de camera dan niet eens. De schichtige bewegingen van de vrouwtjes zijn niet vast te leggen in een beeld. Laat staan hoe het geluidsniveau van de heren toeneemt als de vrouwtjes in de buurt komen. Soms loop je dan tegen de beperking van de fotografie aan. Op zo’n moment moet je gewoon genieten en niet eens door de lens kijken maar met je eigen ogen.
Hieronder een kleine selectie van de foto’s die ik gemaakt heb. Op een ochtend vroeg een bekende of ik nog niet genoeg foto’s had gemaakt, zo vaak zag ze mij daar. Nu heb ik speciaal voor jou mijn foto’s geteld, ik ben uitgekomen op ongeveer 2876 foto’s die ik op mijn pc heb gezet en daarvan moet ik zeker nog 1/3 gaan bekijken, de rest is al gewist. En zelfs met die 2876 foto’s heb ik niet genoeg. Ik mis nog steeds bepaalde beelden, dus volgend jaar ben ik er weer, zo vaak als ik maar kan!
Krachtmeting
Damhert schuurt over een boom om geur achter te laten.
Een van de oude heren burlt.
Paring tijdens de bronst.
Krachtmeting tussen jong en oud.
Zoals jullie al konden lezen liep ik niet alleen door het bos voor de damherten, ik had Peter en Colinda al genoemd, maar neem ook een kijkje bij Roeselien en Loes beiden hebben ook prachtige platen geschoten.
Wat kwam de damherten bronst langzaam op gang dit jaar. Pas toen oktober eindelijk wat koude nachten bracht, kregen de herten het op hun heupen en begon de bronst pas echt. Blijkbaar houd ik niet alleen van een frisse ochtend. Jammer genoeg heb ik er niet veel van kunnen meemaken, maar de paar ochtenden die ik had waren wel super.
Van het weekend was ik ’s avonds nog even wezen kijken hoe het met de heren en dames ging. Ik had al gehoord dat de activiteit flink was afgenomen. Bij het gebied aangekomen was er geen burl meer te horen en een blik in het bos gaf alleen maar plat liggende herten. Bij een mannetje ben ik op mijn buik dichterbij gekropen. Hij was zo moe dat het hem allemaal niks kon deren.
Snel wat foto’s gemaakt en weer langzaam op de buik achteruit. Van hem had ik best langer mogen blijven liggen, maar die doordringende lucht van de bronstkuil vond ik wel weer genoeg.
Binnenkort een vol blog over de damherten bronst. En voor de mensen die zich afvragen wat een bronstkuil is: de kuil wordt gegraven door de herten met hun hoeven en gewei waarna daarin wordt geplast. De herten gaan hier vervolgens in liggen zodat het natte zand in de vacht komt en zij een sterke geur hebben om de dames mee te lokken.
petermaris.wordpress.com 