Oktober, de maand van de damhertenbronst. Dan moet je foto van de maand toch wel een damhert bevatten, of niet? Hmm zei ik dit vorige maand ook al niet, maar dan over edelherten? Ja, de bronstperiode van beide dieren volgt elkaar op. En terwijl de Veluwe net wat te ver rijden is voor meerdere bezoeken, zijn de waterleidingduinen relatief om de hoek en ga ik er vaak heen.
De foto van de maand is niet een typische bronstfoto waar de meesten naar op zoek gaan. Geen groots gevecht of imponerende houding van het hert tijdens het vlaggen. De heer op de foto was ook zeker niet het grootste exemplaar dat er te vinden was. Maar hij stond wel op een erg mooie plek. En het licht viel perfect in de gekleurde bladeren achter hem. Dan moet je gewoon wel een foto maken vind ik.
Het IVN vond hem ook prachtig en plaatste hem op de cover voor de nieuwe editie van het blad met een stuk tekst over de bronst. Een hele berg foto’s op je computer is leuk en aardig, maar drukwerk blijft het mooiste wat er is. Binnenkort nog een update van een publicatie, ditmaal in een bedrijfsblad.
Gespannen houd ik het nieuws rond de damherten van de Amsterdamse Waterleidingduinen in de gaten. De grotere sterfte van afgelopen winter heeft de gemeenteraad van Amsterdam toch doen beslissen om toch over te gaan tot beheer van de populatie damherten in tegenstelling tot het terughoudende beleid van de afgelopen jaren. Volgens tellingen lopen er 2000 damherten rond en dat is te veel zegt men.
Damherten (Dama dama) grazend op weiland.
In een druk gebied als de randstad levert een groeiende hertenpopulatie op een bepaald moment problemen op. Waternet reageerde op de publieke opinie met een damherten werend hek langs de gehele buitenrand van het duin. Waar de damherten vroeger vooral in de winter de weilanden opliepen om zich te goed te doen aan het verse gras stond daar nu opeens een hek. Het bleek dat de damherten grote moeite hadden om zich aan te passen en een paar honderd dieren stierven vermoeid en verhongerd langs het hek.
Damherten (Dama dama) grazend op weiland.
Zelf heb ik er ook gelopen en hoewel de krantenkoppen massale sterfte beschreven vond ik wel wat herten maar geen complete kerkhoven zoals de journalistiek ons wilt doen geloven. Als damhertenliefhebber vond ik het wel zonde om de dieren zo aan te treffen, maar aan de andere kant bood het ook een nieuwe blik op hun leven.
Dood damhert (Dama dama).
Van dichtbij kon ik de vacht en het gewei bekijken en aanraken. Het meest opvallende in het gebied was eigenlijk de complete kaalslag op de bomen. De herten hadden alle stammen van 20cm boven de grond tot op 1.5 meter compleet kaal gevreten om alle mineralen en voedingstoffen binnen te halen die ze maar konden vinden.
Schade aan bomen door damherten (Dama dama).
Voor sommige toonde het aan dat damherten een destructief effect hebben op het landschap. Ik zie het meer als de reden waarom we groot wild hebben. Zonder grazers verandert het gehele duin in een groot bos. Eigenlijk wil je dus een grote groep herten hebben om agressief bos en struiken aan te pakken. Maar volgens de experts is er maar ruimte voor 600 herten; meer eten zou er niet zijn in Amsterdamse waterleidingduinen.
Volgens andere experts lopen er rond de 2000 damherten en misschien zelfs wel meer, want ja hoe tel je een damhertenpopulatie? Er zijn experts die beweren dat de werkelijke populatie vele malen hoger ligt en zij noemen getallen van rond de 5000 herten. Dat zou betekenen dat je grofweg per elke 100 meter minimaal 1.5 hert zou moeten zien.
Schade aan bomen door damherten (Dama dama).
Maar als je de rapporten leest is alles gebaseerd op aannames. Aanname van het minimaal aantal getelde herten, aanname van het percentage aanwas en aanname van het percentage sterfte. En desondanks onze 2000+ herten hebben we ook nog 600 schappen nodig, wordt er elk jaar gemaaid en moet er geplagd worden. Misschien te weinig herten dus, hoor ik u denken. Beheer door de mens in de vorm van maaien en plagen kost aardig wat euro’s. Het afschieten van damherten gebeurt ook niet gratis en zal Waternet ook in de portemonnee voelen. Dus eigenlijk zijn de damherten in onze huidige economische situatie een goede natuurlijke manier van beheer. Waarom zou je ze dan schieten?
Damhert (Dama dama) eet van boom.
Wat gaat er nu gebeuren? Wat is handig? Hoe wel de nieuwsberichten niet eenduidig zijn is er momenteel een motie ingediend om over te gaan op reactief beheer. Dit betekent dat men komende winter de populatie meer in de gaten houdt en bepaalde dieren uit hun lijden zal verlossen. Ik heb geen ecologische studies gedaan, maar als ik de AWD puur moet beoordelen op hun waarde in de regio klinkt reactief beheer toch vele malen beter. Een van de waardevolle punten van de AWD is juist de aanwezigheid en zichtbaarheid van groot wild.
Close-up van damhertengewei (Dama dama).
Op dagen als zon, wolken en regen langs trekken en ik achter mijn pc zit te werken droom ik er van beheerder te zijn van zo’n gebied. Al rijdend in mijn jeep de duinen te doorkruisen en moeder natuur aan het werk te zien. Maar al snel realiseer ik me dan dat ook beheerders computerdagen hebben en dagen dat ze moeilijke beslissingen moeten maken. Beslissen hoe om te gaan met alle gevoelens die er spelen rond het wel of niet beheren van een grote groep dieren. Op zo’n moment is mijn werk dan opeens een stuk makkelijker. Kilootje staal meer of minder weegt iets minder zwaar op de ziel.
In het oktober nummer van Roots stond een artikel over de damherten van de Amsterdamse waterleidingduinen. Leuk stuk over de biologie van het hert en met een klein gedeelte over het damherten dilemma dat de bollenstreek zo bezig houdt. Ik had een reactie gestuurd aan de auteur Paul Böhre en er ontstond een leuke mailwisseling over de damherten en hun toekomst. In mijn laatste e-mail had ik foto’s bijgevoegd van een ‘overlast’ situatie met damherten en wat foto’s van hoe de overlast wordt beperkt met behulp van het hek dat damherten moet weren.
In de Roots van januari 2012 staan fragmenten van onze mailcorrespondentie bij de ingezonden brieven samen met de foto’s die ik had gestuurd. Roots had mij al op de hoogte gebracht dat ze onze mailcorrespondentie zouden publiceren, maar niets vermeld over de foto’s. Leuke verrassing zo aan het einde van het jaar. Hieronder de foto’s op een groter formaat inclusief verklarende tekst.
Hek tussen waterleidingduinen en Zandvoort
Als kleine jongen heb ik Jurassic Park onwijs vaak gekeken. De video heb ik compleet grijs gedraaid. Voor de jonge lezers onder ons; video kwam voor de DVD en daarom huur je DVD’s nog steeds bij de VIDEOtheek. Ik krijg altijd een Jurassic Park gevoel als ik bij Zandvoort naar binnen ga. De automatische schuifdeur van grote stalen profielen die je moet openmaken met die grote ronde rode knop…ik krijg gewoon het gevoel dat Steven Spielberg over mijn schouder meekijkt.
Het hek dat Zandvoort moet beschermen tegen het grote kwaad in de duinen, de damherten, wekt al net zo’n gevoel op. Er loopt een strak kaal gemaaide lijn door het landschap met een zwaar hek die als dikke streep van Bentveld tot aan zee loopt. Tot hier en niet verder. Een typisch Hollands natuurbeeld. Ja wij willen graag dicht op de natuur wonen, maar het moet ons niet in de weg zitten.
Damherten werend hek
Het hek had, of heeft misschien nog steeds, zijn mankementen. Op enkele plekken vond ik een deur in het hek. Waarom weet ik niet, de ingang was namelijk een stuk verderop. Er stond geen kaartautomaat om de natuur te commercialiseren en het contrast met het 2.5 meter hoge hek was nogal groot. Duizenden euro’s voor een damherten werend hek en dan op een aantal plekken een oude deur erin van 1.5mtr hoog. Lijkt op vissen met een gat in je net.
Damherten op het gazon in Bentveld
Herten op een strak gemaaid stuk gras, mooi perkje eromheen en een drukke weg erachter. “Toto, I’ve a feeling we’re not in Kansas any more.” zei Dorothy. En dat klopt, we zijn niet meer in de Amsterdamse waterleidingduinen. Omdat ik stiekem verliefd ben op damherten zou ik het niet erg vinden om hen in mijn achtertuin te vinden. Dat scheelt weer een stukje rijden. Maar ik snap wel dat het problemen kan geven. Er kunnen ongelukken gebeuren en iemand moet de bollen betalen die de herten opeten.
Maar uiteindelijk volgen de damherten alleen maar hun instinct en vers groen gras is lekkerder dan oud dor gras in de duinen. Dus tja..kan je het een kind kwalijk nemen dat hij snoept uit een open snoeppot?
Voor meer damhertenfoto’s kunt u terecht op mijn website.
Oktober is de maand van de damhertenbronst en de maand waarin ik het meest in het duin te vinden ben. Het deed dus flink pijn toen ik midden oktober in een klaslokaal zat voor een softwarecursus. Voor elke hersencel die zichzelf verrijkt voelde met nieuwe kennis stierven er twee anderen omdat ik niet in de duinen kon liggen. Bang dat ik was dat de bronst in volle gang was terwijl ik op een laptopscherm zat te staren.
De weken voor ik op cursus ging waren rustig verlopen. De herten waren aanwezig en zij vertoonden het gedrag waarnaar ik op zoek was, maar alles was van korte duur en je moest binnen een uur het beeld wel gescoord hebben, want daarna was het over. Met elk bezoek merkte ik dat de herten steeds meer richting de hoogbronst kwamen, maar het was het steeds niet.
Tijdens mijn laatste cursusdagen daalde de temperatuur en wist ik zeker dat het tijd voor de hoogbronst was. De damherten en ik hebben namelijk een ding gemeen; de kou spoort ons aan tot actie.
Zaterdagochtend sprong ik meteen in de auto en ik kreeg de schrik van mijn leven toen ik de parkeerplaats opdraaide. Er stonden gewoon 50 auto’s en het was nog niet eens licht. Zou er gratis koffie worden uitgedeeld, waardoor zoveel gierige Hollanders zo vroeg uit hun bed komen rollen? Maar niets blijkt minder waar en ik had zo’n trek in koffie. Normaal gesproken vind 80% van de natuurfotografen het damhert geen wild. Te klein, stippen horen niet bij een volwassen hert en eigenlijk moeten ze achter een hek op de kinderboerderij. Maar 2011 is blijkbaar het jaar van het damhert. Ik had nog nooit zoveel auto’s en mensen gezien tijdens de bronst. Nu heb ik afgelopen weekend geleerd dat er tegenwoordig ongeveer 400.000 mensen zijn die “iets” doen met natuurfotografie, dus eigenlijk mag ik nog blij zijn met die 50 auto’s.
De twijfel sloeg meteen toe. Ga ik naar de geijkte plek of wijk ik af en ga ik op zoek in de vrije wildbaan van de duinen. Ik heb het vaker gedaan, maar de resultaten waren tot nu toe minder. Ik had in de afgelopen periode al veel werk gestoken in het volgen van bepaalde herten enhet bezoeken van locaties en ik wilde nu de plaatjes scoren die in mijn hoofd zaten. Maar zou het werken met de aanwezigheid van al die mensen?
Ik gokte er uiteindelijk op en hoopte maar op het beste. Soms wist ik niet wat ik zag, 10-15 man die in colonne rond liep of uit het bos kwam zetten waar het lek zich bevond.
Ik vind het niet erg om samen met iemand op pad te zijn en ik heb uren samen met Peter en Colinda op dezelfde vierkante meters gestaan, maar met 10 man om een hert heen staan is niet mijn ding.
Fotograferen zij nou het hert of mij?
Tweemaal ben ik zelf naar het lek gegaan. Het lek is het domein van de meest dominante en vruchtbare mannetjes en dus ook de plek waar het meest gevochten en gepaard wordt. Hoewel het paren door de drukte van bezoekers niet vaak gezien word, had ik dit jaar mazzel. Een van de mannetjes had zo veel pech dat ik hem wel 30 keer op een vrouwtje heb zien klimmen, scoren deed hij niet, maar de foto’s werden er niet minder grafisch van.
Omdat er zoveel mensen het lek in gaan, vermijd ik het zelf vaak. Ik stoor me te veel aan anderen. Sommigen moeten hun compact in het neusgat van een hert duwen, anderen vinden het nodig om met fel blauwe of rode jassen in je achtergrond te gaan staan en mijn persoonlijke favoriet is nog wel de flitsbrigade die licht in de duisternis van het bos willen brengen.
Soms heb je mazzel en is het verbazingwekkend stil in het lek. Mijn favoriete moment. Rustig tegen een boom gaan zitten op een nette afstand en wachten tot de vrouwtjes het lek in komen. Vaak gebruik ik de camera dan niet eens. De schichtige bewegingen van de vrouwtjes zijn niet vast te leggen in een beeld. Laat staan hoe het geluidsniveau van de heren toeneemt als de vrouwtjes in de buurt komen. Soms loop je dan tegen de beperking van de fotografie aan. Op zo’n moment moet je gewoon genieten en niet eens door de lens kijken maar met je eigen ogen.
Hieronder een kleine selectie van de foto’s die ik gemaakt heb. Op een ochtend vroeg een bekende of ik nog niet genoeg foto’s had gemaakt, zo vaak zag ze mij daar. Nu heb ik speciaal voor jou mijn foto’s geteld, ik ben uitgekomen op ongeveer 2876 foto’s die ik op mijn pc heb gezet en daarvan moet ik zeker nog 1/3 gaan bekijken, de rest is al gewist. En zelfs met die 2876 foto’s heb ik niet genoeg. Ik mis nog steeds bepaalde beelden, dus volgend jaar ben ik er weer, zo vaak als ik maar kan!
Krachtmeting
Damhert schuurt over een boom om geur achter te laten.
Een van de oude heren burlt.
Paring tijdens de bronst.
Krachtmeting tussen jong en oud.
Zoals jullie al konden lezen liep ik niet alleen door het bos voor de damherten, ik had Peter en Colinda al genoemd, maar neem ook een kijkje bij Roeselien en Loes beiden hebben ook prachtige platen geschoten.
Wat kwam de damherten bronst langzaam op gang dit jaar. Pas toen oktober eindelijk wat koude nachten bracht, kregen de herten het op hun heupen en begon de bronst pas echt. Blijkbaar houd ik niet alleen van een frisse ochtend. Jammer genoeg heb ik er niet veel van kunnen meemaken, maar de paar ochtenden die ik had waren wel super.
Van het weekend was ik ’s avonds nog even wezen kijken hoe het met de heren en dames ging. Ik had al gehoord dat de activiteit flink was afgenomen. Bij het gebied aangekomen was er geen burl meer te horen en een blik in het bos gaf alleen maar plat liggende herten. Bij een mannetje ben ik op mijn buik dichterbij gekropen. Hij was zo moe dat het hem allemaal niks kon deren.
Snel wat foto’s gemaakt en weer langzaam op de buik achteruit. Van hem had ik best langer mogen blijven liggen, maar die doordringende lucht van de bronstkuil vond ik wel weer genoeg.
Binnenkort een vol blog over de damherten bronst. En voor de mensen die zich afvragen wat een bronstkuil is: de kuil wordt gegraven door de herten met hun hoeven en gewei waarna daarin wordt geplast. De herten gaan hier vervolgens in liggen zodat het natte zand in de vacht komt en zij een sterke geur hebben om de dames mee te lokken.
petermaris.wordpress.com 