Jong damhert (dama dama) maakt zijn eerste stappen.
Stil en onbeweeglijk lig je verscholen in het hoge gras. Je hoopt dat het grote dier op twee poten je niet ziet en verder loopt. Mamma is dichtbij, maar je bent wel alleen. Zou dit door het hoofd gaan van pas geboren damhertenkalfje? Ik vraag het me af als ik er één vind in de duinen. Behoedzaam en rustig kniel ik neer en maak ik wat foto’s van de kleine. Onverschrokken blijft ze liggen. Rustig kruip ik naar achter. Ik blijf nog even kijken en laat haar dan met rust zodat mamma haar weer kan ophalen.
Het is altijd een prachtig gezicht om de jonge kalfjes te zien ronddartelen in de zomer. Ze rennen rond hun moeder en spelen met andere kalfjes. Vaak maken ze dan ook al de karakteristieke prellsprung; met alle vier de benen tegelijk in de lucht springen en weer landen. Je hoort de hindes blaten en kalfjes antwoorden met hun zachte fiepjes. Je waant jezelf zo in de Disney-film Bambi.
Jong damhert (dama dama) ligt verscholen in het gras.
Na een draagtijd van ongeveer 230 dagen wordt het kalfje geboren. Met een gewicht van ongeveer 4,5 kilo lijkt het al heel erg op een volwassen hert. Het stippenpatroon is al aanwezig en blijft ook, terwijl het bij andere herten verdwijnt. De oren zijn eigenlijk een maatje te groot. Als echte nestvlieder kan het kalfje al vrij snel na de geboorte lopen, maar moeders bijhouden kan het niet. Het duurt meestal tot zo’n 12 weken na de geboorte voordat de jonge herten constant met hun moeder optrekken.
Jong damhert (dama dama) ligt stil in de duinen.
Herten laten de jongen in de eerste weken van hun leven voor lange periodes alleen. De hinde is altijd in de buurt en houdt haar kroost in de gaten. De hertjes zijn nog te jong om constant op de been te zijn tijdens het grazen en om te voorkomen dat ze uitgeput raken, blijven de kalfjes achter. Verstopt in het hoge gras, tussen struiken of achter boomstronken.
Een kalfje blijft roerloos liggen en duwt zichzelf diep in het gras en kan de indruk wekken dat het misschien ziek of zwak is. En hoewel de gedachte goedbedoeld kan zijn, moet men een jong altijd laten liggen. Bij aanraking blijft onze geur aan het kalfje hangen en zou de moeder bij terugkomst het jong kunnen verstoten.
Normaal gesproken ben ik iemand die natuur vooral groot bekijkt: dier in het landschap of een portretfoto. Maar ditmaal ben ik eens klein gaan denken. Nu de bladeren van de bomen vallen zie je in de Amsterdamse waterleidingduinen wat makkelijker de “echte natuur”. Het ontgaat niemand dat er overal damherten lopen in de AWD, maar hoe vaak zie je eigenlijk een dood hert? De natuur is snel in het verwerken van een gestorven dier. Sommigen zijn in enkele weken al opgegeten en verteerd door vossen, roofvogels en allerlei insecten.
Ik bespaar jullie de iets meer grafische foto’s die ik gemaakt hebt en heb een close-up gekozen voor foto van de maand. Voor mij was het de eerste keer dat ik eens goed naar de mond van een damhert keek. Ik vermoed dat het smaakpapillen zijn waar wij naar kijken, maar ik heb het nog niet kunnen achterhalen. Als iemand het weet hoor ik het graag!
S’ochtends vult een diep laag brommend geluid de Amsterdamse waterleidingduinen. Vanuit alle hoeken van het duin komen opgepompte damherten met gierende hormonen samen. Het is bronst, tijd om te paren. Maar voor één hert niet meer. Wanneer de zon de eerste duintop kust vind ik hem vredig rustend langs een bosrand.
Moe gestreden stierf het hert aan het einde van de bronst
De damhertenbronst is de kraamkamer van het leven voor damherten, maar voor sommigen ook het eind. Uitgeput, versleten en afgemat is deze kampioen neergestort in het gras. Zijn gevecht is gestreden en zijn nageslacht is zeker gesteld. Voor het hert en mij eindigde de damhertenbronst 2012 met zijn dood. Een triest einde volgens sommigen, maar voor hem misschien wel de mooiste manier om te gaan.
Een maand lang moest hij vechten, burlen en imponeren om te kunnen paren met enkele vrouwen. Wij mensen kunnen ons er dag in, dag uit druk om maken. Damherten maken zich echter maar enkele weken van het jaar druk om hun uiterlijk en voorkomen. Rollend door hun eigen urine ruiken de mannen als ware sexbommen en lokken ze de vrouwen met hun burlen. Er is geen tijd om te eten want de bronstkuil moet verdedigd worden. De hormonen gieren door hun lichaam en houden hun op de been. Sommigen komen als kampioenen uit de strijd en paraderen als trotse paarden door het lek. Anderen sterven.
Vlaggend damhert
De damhertenbronst was dit jaar een zware dobber qua fotografie en kansen. Moeder natuur had donkere gedachten in oktober en nog nooit zag ik zo’n grauwe bronst als dit jaar. Met de donkere wolken kwam ook de regen, maar na de regen geen zonneschijn. Als verzopen katten liepen de herten rond, hard schreeuwend op zoek naar gewillige dames.
Damhert in de regen
De bronst is altijd een wisselend gebeuren. Niet elke dag even actief en eigenlijk altijd maar een paar minuten echte top actie. Die momenten moet je precies pakken, die momenten moet je er zijn om het mee te maken. Dit jaar waren de momenten voor mijn gevoel schaars en moest ook ik er zwaar voor vechten.
Vechtende damherten
Dit jaar gaf ik mezelf de opdracht om me te concentreren op beeld wat ik nog niet had. Soms bleek het moeilijk om te vechten tegen mijn instinct als je diep in het bos geweien in elkaar hoort slaan. Je wilt dan naar binnen en een mooie hoek kiezen om het opspattende zand in beeld te krijgen, die bolle ogen die buiten uit de kas springen als ze elkaar aankijken. Maar ik moest en zou dit jaar nieuwe beelden maken, net een tikkeltje anders dan vorig jaar. En voor mijn gevoel is het goed gelukt.
Rustend damhertBejaard damhertDamhert speelt verstoppertjeDamhert schuurt zijn gewei en sloopt een struikDe bronst is over en de damherten rusten uit
Met de bronst ben je natuurlijk niet alleen. Veel mensen komen naar het schouwspel kijken. Werp ook een blik op de blogs van Ghita, Loes, Peter en Carl voor hun visie op de mooiste maand van de Amsterdamse waterleidingduinen.
Als je haar maar goed zit, dan scoor je wel een dame. Toch? Of het nu soms uit pure frustratie is of om een geurspoor achter te laten, de damherten rossen aardig wat bosjes in elkaar tijdens de bronst. Ik vind het altijd een mooi gezicht als een hert compleet los gaat op een struik. De takken vliegen door de lucht en meneer staat er trots bij te kijken als hij klaar is. Vorige week trof ik eindelijk eens een heer die een stuk had meegenomen en het groen droeg als een pruik. Het was komisch om te zien hoe hij vol trots lag te burlen in het bos met zijn pruik van gras.
Afgelopen maand ben ik eigenlijk niet aan fotografie toegekomen, maar gelukkig vond ik van de week weer eens tijd om het duin in te duiken. Het was al eind juni en de jonge damherten moesten er ondertussen wel zijn. Het is altijd gokken wanneer de bambi’s worden geboren maar als het eenmaal gebeurt dan is er een hele geboortegolf door de duinen heen.
Vaak kun je de jonge heren en dames zien springen en rennen over de velden in het duin, maar ik was op zoek naar de meer traditionele plaat van het verstopte hertje in het gras. Zwemmen doen ze ook al op jonge leeftijd en meestal loopt dit wel goed af, maar een keer vonden Roeselien en ik een nat damhertje dat verkleumd langs de slootkant zat.
Jonge damhertjes verstoppen zichzelf in hoog gras of tussen struiken om roofdieren te ontwijken. En hoewel je struikelt over de herten in de duinen moet je toch goed kijken om de verstopte kleintjes te spotten. Dit hertje zag ik echter al van ver liggen, zijn grote oren staken boven het gras uit en langzaam aan ben ik dichterbij gekropen om een paar foto’s te maken. Terwijl ik vorig jaar nogal wat moeite had om jonge damherten te fotograferen ging het ditmaal dus een stuk beter.
Oktober is de maand van de damhertenbronst en de maand waarin ik het meest in het duin te vinden ben. Het deed dus flink pijn toen ik midden oktober in een klaslokaal zat voor een softwarecursus. Voor elke hersencel die zichzelf verrijkt voelde met nieuwe kennis stierven er twee anderen omdat ik niet in de duinen kon liggen. Bang dat ik was dat de bronst in volle gang was terwijl ik op een laptopscherm zat te staren.
De weken voor ik op cursus ging waren rustig verlopen. De herten waren aanwezig en zij vertoonden het gedrag waarnaar ik op zoek was, maar alles was van korte duur en je moest binnen een uur het beeld wel gescoord hebben, want daarna was het over. Met elk bezoek merkte ik dat de herten steeds meer richting de hoogbronst kwamen, maar het was het steeds niet.
Tijdens mijn laatste cursusdagen daalde de temperatuur en wist ik zeker dat het tijd voor de hoogbronst was. De damherten en ik hebben namelijk een ding gemeen; de kou spoort ons aan tot actie.
Zaterdagochtend sprong ik meteen in de auto en ik kreeg de schrik van mijn leven toen ik de parkeerplaats opdraaide. Er stonden gewoon 50 auto’s en het was nog niet eens licht. Zou er gratis koffie worden uitgedeeld, waardoor zoveel gierige Hollanders zo vroeg uit hun bed komen rollen? Maar niets blijkt minder waar en ik had zo’n trek in koffie. Normaal gesproken vind 80% van de natuurfotografen het damhert geen wild. Te klein, stippen horen niet bij een volwassen hert en eigenlijk moeten ze achter een hek op de kinderboerderij. Maar 2011 is blijkbaar het jaar van het damhert. Ik had nog nooit zoveel auto’s en mensen gezien tijdens de bronst. Nu heb ik afgelopen weekend geleerd dat er tegenwoordig ongeveer 400.000 mensen zijn die “iets” doen met natuurfotografie, dus eigenlijk mag ik nog blij zijn met die 50 auto’s.
De twijfel sloeg meteen toe. Ga ik naar de geijkte plek of wijk ik af en ga ik op zoek in de vrije wildbaan van de duinen. Ik heb het vaker gedaan, maar de resultaten waren tot nu toe minder. Ik had in de afgelopen periode al veel werk gestoken in het volgen van bepaalde herten enhet bezoeken van locaties en ik wilde nu de plaatjes scoren die in mijn hoofd zaten. Maar zou het werken met de aanwezigheid van al die mensen?
Ik gokte er uiteindelijk op en hoopte maar op het beste. Soms wist ik niet wat ik zag, 10-15 man die in colonne rond liep of uit het bos kwam zetten waar het lek zich bevond.
Ik vind het niet erg om samen met iemand op pad te zijn en ik heb uren samen met Peter en Colinda op dezelfde vierkante meters gestaan, maar met 10 man om een hert heen staan is niet mijn ding.
Fotograferen zij nou het hert of mij?
Tweemaal ben ik zelf naar het lek gegaan. Het lek is het domein van de meest dominante en vruchtbare mannetjes en dus ook de plek waar het meest gevochten en gepaard wordt. Hoewel het paren door de drukte van bezoekers niet vaak gezien word, had ik dit jaar mazzel. Een van de mannetjes had zo veel pech dat ik hem wel 30 keer op een vrouwtje heb zien klimmen, scoren deed hij niet, maar de foto’s werden er niet minder grafisch van.
Omdat er zoveel mensen het lek in gaan, vermijd ik het zelf vaak. Ik stoor me te veel aan anderen. Sommigen moeten hun compact in het neusgat van een hert duwen, anderen vinden het nodig om met fel blauwe of rode jassen in je achtergrond te gaan staan en mijn persoonlijke favoriet is nog wel de flitsbrigade die licht in de duisternis van het bos willen brengen.
Soms heb je mazzel en is het verbazingwekkend stil in het lek. Mijn favoriete moment. Rustig tegen een boom gaan zitten op een nette afstand en wachten tot de vrouwtjes het lek in komen. Vaak gebruik ik de camera dan niet eens. De schichtige bewegingen van de vrouwtjes zijn niet vast te leggen in een beeld. Laat staan hoe het geluidsniveau van de heren toeneemt als de vrouwtjes in de buurt komen. Soms loop je dan tegen de beperking van de fotografie aan. Op zo’n moment moet je gewoon genieten en niet eens door de lens kijken maar met je eigen ogen.
Hieronder een kleine selectie van de foto’s die ik gemaakt heb. Op een ochtend vroeg een bekende of ik nog niet genoeg foto’s had gemaakt, zo vaak zag ze mij daar. Nu heb ik speciaal voor jou mijn foto’s geteld, ik ben uitgekomen op ongeveer 2876 foto’s die ik op mijn pc heb gezet en daarvan moet ik zeker nog 1/3 gaan bekijken, de rest is al gewist. En zelfs met die 2876 foto’s heb ik niet genoeg. Ik mis nog steeds bepaalde beelden, dus volgend jaar ben ik er weer, zo vaak als ik maar kan!
Krachtmeting
Damhert schuurt over een boom om geur achter te laten.
Een van de oude heren burlt.
Paring tijdens de bronst.
Krachtmeting tussen jong en oud.
Zoals jullie al konden lezen liep ik niet alleen door het bos voor de damherten, ik had Peter en Colinda al genoemd, maar neem ook een kijkje bij Roeselien en Loes beiden hebben ook prachtige platen geschoten.
Wat kwam de damherten bronst langzaam op gang dit jaar. Pas toen oktober eindelijk wat koude nachten bracht, kregen de herten het op hun heupen en begon de bronst pas echt. Blijkbaar houd ik niet alleen van een frisse ochtend. Jammer genoeg heb ik er niet veel van kunnen meemaken, maar de paar ochtenden die ik had waren wel super.
Van het weekend was ik ’s avonds nog even wezen kijken hoe het met de heren en dames ging. Ik had al gehoord dat de activiteit flink was afgenomen. Bij het gebied aangekomen was er geen burl meer te horen en een blik in het bos gaf alleen maar plat liggende herten. Bij een mannetje ben ik op mijn buik dichterbij gekropen. Hij was zo moe dat het hem allemaal niks kon deren.
Snel wat foto’s gemaakt en weer langzaam op de buik achteruit. Van hem had ik best langer mogen blijven liggen, maar die doordringende lucht van de bronstkuil vond ik wel weer genoeg.
Binnenkort een vol blog over de damherten bronst. En voor de mensen die zich afvragen wat een bronstkuil is: de kuil wordt gegraven door de herten met hun hoeven en gewei waarna daarin wordt geplast. De herten gaan hier vervolgens in liggen zodat het natte zand in de vacht komt en zij een sterke geur hebben om de dames mee te lokken.
Ik heb iets met herten. Het is mijn favoriete diersoort hier in Nederland. Hoewel ik vaak achter de vossen aanga, hebben herten een speciale plek in mijn hart. Als de damhertenbronst losgaat in de duinen probeer ik er elke vrije minuut bij te zijn. Hoewel de damherten nog bezig zijn met warmlopen, raken de edelherten al flink op stoom. Een bezoek aan de Veluwe leek daarom een goed idee.
De meeste mensen verwachten wellicht dat wij ’s ochtends vroeg opstaan en ‘op jacht’ gaan naar edelherten, maar daar was dit weekend geen sprake van. Na de brunch op zondagochtend scheen het zonnetje heerlijk en zijn we gaan golfen op de baan van het hotel. De zon maakte echter al snel plaats voor stortbuien en binnen een half uur hadden we de golfbaan voor onszelf omdat iedereen binnen zat.
Putten is moeilijker dan edelherten fotograferen
Gelukkig maar, want echt soepel ging ons eerste rondje op een golfbaan niet. Dat afslaan is niet zo moeilijk, behalve als je een terugspeelbal speelt op een boom, maar dat putten kan redelijk frustreren. Ik houd het maar bij natuurfotografie. Daar word je vaak al nat genoeg van.
Het regende genoeg in het weekend
Nu is het bij de damhertenbronst al druk, maar het aantal mensen dat komt kijken naar de edelhertenbronst is pas echt veel. Er staat op een avond met gemak 200 man op een lijntje te wachten op de boswachter die een emmer appels over de hei strooit. Bij een eerste bezoek geloof je nooit dat die herten de appels komen eten onder het toezicht van honderden mensen. Overigens zijn het dusdanig lekkere appels, dat de herten zich er al op storten voordat de boswachter goed en wel in zijn auto zit.
Fotografen voor de edelhertenbronst
Als iemand mij een jaar geleden had verteld dat ik onder die omstandigheden zou fotograferen, had ik diegene voor gek verklaard. Ik ga het liefst redelijk solo op stap. Mijn tempo, mijn eigen ding doen en vooral rust om me heen. Hoewel sommige mensen het nog steeds serieus nemen en in camouflagekleding voor hun felgekleurde auto’s staan, is het vooral een sociale happening voor natuurfotografen. Mensen praten bij, delen de ervaring over hun nieuwste apparatuur en bespreken de afgelopen dagen van de bronst. Voor ons was het maar een weekendje Veluwe, maar velen staan twee (of meer) weken lang in de rij om foto’s te maken van de edelherten.
Roedel edelherten
Hoewel de vossen van de AWD een van de meest gefotografeerde dieren in Nederland zijn, gok ik dat het plaatshert op de wildbaanweg deze maand een inhaalslag maakt. Nog voor de burl te horen is, gaan er 200 camera’s af met een gemiddelde snelheid van 7 fps. Stel dat de heer van het veld een goed moment heeft en een seconde of 4 zijn keel schraapt, dan kom je al snel op 5600 foto’s. Je moet het meemaken om te beseffen wat voor geluid dat is. In de vier weken dat de bronst ongeveer duurt, worden er miljoenen foto’s gemaakt. Bij deze draag ik ook mijn steentje bij aan de edelhertenhype.
“Kijk mam, bambi!” Hoor je kinderen in de duinen nog wel eens roepen naar hun moeder. En het klopt; het damhert lijkt erg veel op bambi.
De damherten van de Amsterdamse waterleidingduinen waren de reden dat ik ooit begon met natuurfotografie en sindsdien hebben we een soort van haat-liefde verhouding. Op sommige dagen lijken zij me te accepteren als een van hen, maar op een hoop andere dagen denken ze maar een ding: “…heb je die malloot met zijn toeter weer. Waarom gaat hij toch steeds liggen, we hebben hem allang gezien.”
Vorig jaar ben ik gestart met het continu volgen van de damherten om er uiteindelijk een boek of artikel over te maken. Ren nu niet meteen naar de winkel. Het zal eerder een gelimiteerde oplage worden van enkele exemplaren, waarvan de meesten in mijn eigen boekenkast zullen belanden.
De afgelopen maanden heb ik de damherten een beetje genegeerd en heb ik mij op andere projecten gericht. Gedeeltelijk geforceerd omdat ik mijn telelens liet stuiteren, daar kan hij niet tegen, en ik was een beetje damherten-moe. Er kwam iets anders op mijn pad en daar ben ik vol in gedoken. Hopelijk in een komend blog meer daarover.
In de laatste bezoekjes aan de duinen kwam ik regelmatig kalfjes van de damherten tegen en uiteindelijk had ik er zelfs een op schoot. Roeselien Raimond heeft hierover een mooi verhaal geschreven: Natte bambi. Afgelopen week besloot ik om weer eens op damhertenjacht te gaan en specifiek op zoek naar bambi. Ik had er al een op schoot gehad, dus het geluk had ik al mee.
Nu had ik geen moeite om een hinde met kalf te vinden, maar hen fotograferen was een ander verhaal. Met dieren moet je altijd een exemplaar vinden dat ook wil meewerken, maar ditmaal leek het wel alsof zij unaniem hadden afgesproken om mij geen plaat te gunnen. Als de damherten er mooi voor stonden, waren zij al weer weg voor mijn statief de grond had geraakt. Bleven de dieren op hun plek, dan was de achtergrond nog lelijker dan een vlag op een strontschuit.
Een keer had ik bijna geluk en stonden een hinde en kalf echt prachtig, maar de hinde dook snel voor het kalf waardoor dit niet meer zichtbaar was op de foto. Volgens mij deed zij het er gewoon om.
Ondanks het niet maken van een geweldige plaat was het een lekker avondje buiten in het duin onder een warm zonnetje. Wie denkt dat fotografie geen sport is, vergist zich daar dan toch echt in, je raakt zo 2kg zweet kwijt. Onderstaande plaat is zeker niet de beste, maar hij toont wel goed de verschillende kleuren damherten in de Amsterdamse waterleidingduinen.
Hier onder enkele foto’s van de avond, het werd niet precies wat ik had verwacht. Maar hopelijk lukt dat de volgende keer, dat is nu het mooie van natuurfotografie bepaalde dingen kun je niet naar je hand zetten en ben je overgelaten aan de wens van het dier zelf.
petermaris.wordpress.com 